In de Nederlandse Volkskrant verscheen onlangs een opiniestuk met de ronkende titel ‘Biologie als wapen inzetten tegen trans mensen is een oud patroon met een nieuw doelwit’. Er wordt in dit opiniestuk een amalgaam gecreëerd van biologie, politiek en moraliteit. Dat kluwen wil ik even ontwarren. Het instrumentaliseren van biologie om een politieke agenda te dienen of mensen sociaal uit te sluiten is uiteraard laakbaar; tegelijk legt de biologische realiteit wel degelijk randvoorwaarden op aan wat maatschappelijk mogelijk is.
Diversiteit is geen afwijking van de natuur. De natuur is een en al diversiteit. En ‘biologie’ is geen alles verklarende factor; het is slechts één element in de complexiteit en rijkdom van menselijk leven. Laten we deze rijkdom vieren, in plaats van hem proberen te vernietigen.
Voortplanting
De discussie draait grotendeels rond geslacht, maar de auteurs laten na dit begrip te definiëren. Ze leggen de nadruk op diversiteit in geslachtskenmerken bij mensen en het bestaan van variaties in geslachtssystemen bij andere dieren, maar vergeten uit te leggen wat sekse evolutionair universeel maakt in bijna het volledige dieren- en plantenrijk, dus laat me daarmee beginnen.
Reproductieve rol
Een biologisch geslacht (sekse) is een reproductieve rol, gedefinieerd door ontwikkeling van voortplantingsstructuren, afgestemd op eicelproductie (vrouwelijk geslacht) of spermaproductie (mannelijk geslacht). Dat geldt voor mensen, maar ook voor schapen, kippen, krokodillen, bijen, zee-egels, tulpen en asperges.
Zoogdieren
Er bestaan inderdaad planten en dieren die tweeslachtig zijn, en sommige dieren kunnen van geslacht veranderen, maar dit komt niet voor bij zoogdieren, zoals mensen.
Twee geslachten
Hoewel er bij mensen slechts twee geslachten bestaan, is er heel veel variatie mogelijk in geslachtskenmerken, zoals geslachtschromosomen, hormoonconcentraties en lichaamsbouw. ‘Intersekse’ is echter een misleidende benaming voor mannen en vrouwen met een zeldzame geslachtsontwikkelingsstoornis, met ambigue geslachtskenmerken; ze vormen geen ‘geslachtsspectrum’, noch behoren ze tot een ‘derde geslacht’.
Geslacht ≠ Gender
Veel ophef in het publieke debat zou kunnen worden vermeden door geslacht niet met gender te verwarren. Gender is een psychosociaal concept, op het raakvlak tussen persoonlijkheid, identiteit en sociale normen. Laat me duidelijk zijn: genderidentiteit heeft geen enkele invloed op geslacht, mensen kunnen niet van geslacht veranderen op basis van een genderidentiteit, transvrouwen behoren tot het mannelijke geslacht en transmannen tot het vrouwelijke geslacht.
Beschrijvend
Dit zijn descriptieve, geen prescriptieve uitspraken, noch morele statements. Iedereen in onze maatschappij heeft vrijheid van genderexpressie; ik veroordeel stigmatisering van gendernonconformisme en onterechte discriminatie op basis van genderidentiteit. Dit neemt niet weg dat – in tegenstelling tot wat de auteurs beweren – in sommige situaties niet “iemands huidige, doorleefde identiteit”, wel sekse belangrijk is, zoals bv. in vrouwensport en exclusieve vrouwenruimtes.
Juridische fictie
De zaak wordt verder gecompliceerd doordat in vele landen, waaronder Nederland en België, de wetgever het standpunt van de auteurs heeft gevolgd en genderidentiteit laat prevaleren over sekse, waarbij ‘legaal geslacht’ wordt herleid naar een juridische fictie, die ad libitum kan worden aangepast op basis van een subjectieve genderidentiteit. Dat maakt het moeilijk om specifieke vrouwenvoorzieningen, zoals oorspronkelijk bedoeld, te handhaven op basis van biologisch geslacht, waarmee legaal geslacht echt nog niet zo lang geleden gewoon correspondeerde. Waar, wanneer en hoe met het verschil tussen mannen en vrouwen rekening wordt gehouden, is een maatschappelijke of politieke keuze, wat sekse is blijft het domein van de wetenschap.
Definities afbakenen
De verwarring in het publieke debat – en ook in het eerder vermelde opiniestuk – is compleet, als beweringen over biologisch geslacht, legaal geslacht en gender door elkaar lopen. Wanneer begrippen niet vooraf worden afgebakend, dan verzandt elke discussie in semantische ambiguïteit.
Valse associaties
In mijn betoog hier wou ik vooral misconcepties over terminologie en biologie corrigeren, en ben ik bewust niet ingegaan op de moralistische verwijzingen in het opiniestuk naar de capriolen van Donald Trump, Viktor Orbán, Geert Wilders, de framing van transvrouwen als potentiële daders van seksueel geweld, schedelmetingen, nazi-Duitsland, racisme, dehumanisering… Niet omdat ik de ernst daarvan onderschat, wel omdat ze hier een agenda lijken te dienen: het leggen van een valse associatie tussen erkenning van de objectieve biologische realiteit van geslacht, en dubieus gedachtegoed.
Biologie
Hume’s guillotine indachtig kan biologie niet rechtstreeks normatief vertaald worden naar maatschappelijke spelregels. Dat zou een naturalistische dwaling zijn. Dat mes snijdt volgens mij wel aan twee kanten: de biologische realiteit van geslacht laat zich niet, door een maakbaarheidsvisie op mens en maatschappij, op een procrustesbed leggen.
Contact: suzy.eeckelaerts@pxl.be
Dit opiniestuk verscheen eerder al op 12 juni 2025 op de website Provrouw.nl.
