‘On ne naît pas femme: on le devient’

door Suzy Eeckelaerts
1,2K views

Hoera, internationale vrouwendag vandaag! Een goede aanleiding voor Suzy Eeckelaerts (PXL-lector biotechnologie) om in te zoomen op wat een vrouw een vrouw maakt. En om wetenschappelijke vraagtekens te plaatsen bij enkele hardnekkige misvattingen in het actuele transgenderdebat.

“On ne naît pas femme: on le devient”.

Deze beroemde zin over ‘vrouw worden’ is de opener van het tweede volume in Le deuxième sexe (Simone de Beauvoir, 1949), het standaardwerk van de tweede feministische golf.

De framing van deze quote in het actuele transgenderdebat als ‘je kan een vrouw worden op basis van een gevoel’ vormt voor mij al even een bron van irritatie.

Simone de Beauvoir was – samen met Jean-Paul Sartre – een levenslang existentialist. De centrale thesis van hun filosofische stroming – ‘L’existence précède l’essence’ – stelt dat het menselijke bewustzijn een uitzondering vormt op de idee dat alles wat bestaat, wordt gedefinieerd door een aantal noodzakelijke (essentiële) eigenschappen. Integendeel: ieder mens is zelf verantwoordelijk voor zijn eigen keuzes en zingeving. Ik durf dus te betwijfelen of De Beauvoir het bestaan van een ‘voorbestemde, innerlijke vrouwelijke essentie’, de basis van gendertheorie, zou onderschrijven.

Quand j’emploie les mots ‘femme’ ou ‘féminin’ je ne me réfère évidemment à aucun archétype, à aucune immuable essence

Simone de Beauvoir – Le deuxième sexe

Le deuxième sexe vertrekt namelijk vanuit de existentie van vrouwen als biologische wezens, met allerhande daarmee gepaard gaande uitdagingen, bv. menstruatie, seks, zwangerschap (baby = parasiet!), ouder worden. Er wordt een nuance gelegd tussen ‘femelle’ (biologisch) en ‘féminin’ (psychologisch-sociologisch).

Een vrouw ‘kiest’ volgens De Beauvoir niet om psychologisch feminien te worden. Dat wordt haar opgedrongen in een door mannen gedomineerde maatschappij die haar bekijkt als ‘de andere’. Op die manier ‘vrouw worden’ is geen keuze. En dat is net wat zij wil aanklagen. Zij stelt dat femininiteit volledig te wijten is aan maatschappelijke stereotypen en rolpatronen die aan vrouwen worden opdrongen, net vanwege hun vrouwelijke geslacht. Een goede vertaling van bovenstaande quote zou dus passief zijn: ‘Men wordt niet als vrouw geboren, men wordt tot vrouw gemaakt’. Waarbij de figuurlijke ‘vrouw’ dan betrekking heeft op de psyche – ‘féminin’ – en waarbij het vrouwelijke geslacht – ‘femelle’ – de voorafgaande existentiële conditie is die aan dit lot wordt onderworpen.

Beweren dat De Beauvoir akkoord zou gaan met de stelling dat een biologische man een vrouw kan worden, is haar feministische erfenis geweld aandoen. Le deuxième sexe gebruiken om transvrouwen als vrouwen te legitimeren is dus totaal misplaatst.

Waarmee ik niet wil zeggen – heel belangrijk – dat transvrouwen niet mogen bestaan. Integendeel: ik ben faliekant tegen discriminatie op basis van gender. Ik geef enkel aan dat het citeren van Simone de Beauvoir voor een herdefiniëring van het woord ‘vrouw’ een flapdoodle-argument is.

A positive definition of ‘woman’? A woman is a human being with a certain physiology, but that physiology makes her in no way inferior, nor does it justify her exploitation.

Simone de Beauvoir, in een interview met Susan J. Brison (1976)

Een totaal andere discussie kan worden gevoerd over het waarheidsgehalte van wat De Beauvoir écht zegt: dat de psychologische verschillen tussen mannen en vrouwen volledig kunnen worden verklaard op basis van door mannen opgedrongen stereotypen en maatschappelijke verwachtingen. Niet dus… Na haar dood hebben vele wetenschappelijke studies onomstotelijk aangetoond dat de gemiddelde psychologische verschillen tussen mannen en vrouwen een substantiële biologische component bevatten, en dat zelfs in een perfect egalitaire maatschappij verschillen zullen blijven bestaan. Maar dat is – zoals gezegd – een andere discussie.

Haar waarschuwing hieronder neem ik wel ter harte, en wel om deze reden: het mantra ‘transvrouwen zijn vrouwen’ is een pseudoreligieuze claim van de nieuwe evolutieontkenners, waardoor sekse-gebaseerde vrouwenrechten opnieuw in vraag worden gesteld.

Contact: suzy.eeckelaerts@pxl.be

Aanbevolen berichten