Afbeelding: Max Fischer (via Pexels, rechtenvrij)
In Vlaanderen wordt er de laatste tijd binnen het onderwijs vaak gesproken over uitersten: kennisoverdracht versus vaardigheden, directe instructie versus ontdekkend leren, het belang van Nederlands versus meertaligheid. Maar is dat een echte tegenstelling of praten we vooral langs elkaar heen?
Onderwijs is per definitie ideologisch. Iedereen heeft overtuigingen over wat goed onderwijs is en welke doelen het moet dienen. Maar als we die overtuigingen niet expliciet maken, ontstaan er schijnbare tegenstellingen. Neem het debat over instructie. Voorstanders van directe instructie pleiten niet voor starre lessen, maar voor een doordachte, gestructureerde aanpak die interactie en leren stimuleert. Aanhangers van ontdekkend leren pleiten niet voor een systeem zonder houvast, maar voor een aanpak waarin leerlingen leren om zelf structuur aan te brengen. De kern? Goed onderwijs combineert instructie én ruimte voor exploratie. Het is niet óf-óf, maar én-én.
Hetzelfde geldt voor de discussie rond taal en kennis. Kennis vormt de ruggengraat van goed onderwijs. Zonder stevige kennisbasis kunnen leerlingen niet kritisch denken, reflecteren of vaardigheden ontwikkelen. Taal is de sleutel tot kennis. Wie de onderwijstaal onvoldoende beheerst, verliest toegang tot leerinhouden en loopt een achterstand op die moeilijk in te halen is. Als een leerling in Vlaanderen niet goed genoeg Nederlands leert, beperkt dat zijn of haar mogelijkheden. Meertaligheid kan een troef zijn, maar een gemeenschappelijke onderwijstaal is noodzakelijk. Zonder die gedeelde basis valt het onderwijs uit elkaar.
Mijn eigen familiegeschiedenis illustreert dit. Mijn grootmoeder, mijn babcia, kwam op haar achtste van Polen naar België en werd meteen ondergedompeld in het Nederlands. Ze groeide op in de Genkse cité, omringd door verschillende culturen en talen, maar op school en in het sociale leven was het Nederlands de norm. Niet als een verloochening van haar Poolse identiteit – ze bleef haar moedertaal koesteren – maar als een middel om zich volwaardig te integreren. Die overtuiging gaf ze door aan mijn moeder en tante en zo kreeg ook ik de liefde voor taal mee. Nederlands was geen keuze tegen iets, maar een keuze vóór kansen.
Goed onderwijs is altijd een kwestie van balans.
Niet óf-óf, maar én-én Het onderwijsdebat wordt te vaak verengd tot simpele slogans: ‘kennis is ouderwets’ of ‘meertaligheid ondermijnt het Nederlands’. Maar de realiteit is complexer. We hebben sterke kennisoverdracht nodig, maar ook ruimte voor exploratie. We moeten de onderwijstaal centraal stellen, zonder meertaligheid af te wijzen. We moeten zorgen voor duidelijke instructie, zonder de autonomie van leerlingen te negeren.
Onderwijs heeft altijd een ideologische component. Het maakt uit welke keuzes we maken, welke accenten we leggen. Maar zodra we dogmatisch worden en het andere perspectief als ‘fout’ bestempelen, verliezen we de essentie: goed onderwijs is altijd een kwestie van balans.
Werken in het onderwijs biedt de unieke kans om een blijvende impact te creëren. Het gevoel dat je bijdraagt aan de toekomst geeft niet alleen voldoening, maar maakt het werk betekenisvol.
In een samenleving waarin velen op zoek zijn naar zingeving, verdient het onderwijs meer erkenning. Steeds meer mensen kiezen voor het onderwijs na een carrière in het bedrijfsleven, waar ze vaak de voldoening missen die ze in lesgeven vinden. Dit laat zien hoe waardevol onderwijs kan zijn, niet alleen voor leerlingen, maar ook voor de leraren zelf. Het is die voldoening, dat gevoel van betekenis, dat mensen drijft om voor het onderwijs te kiezen.
Als we willen dat meer mensen het leraarschap en onderwijs omarmen, moeten we de nadruk leggen op de impact van onderwijs. Het is een beroep waarin je écht het verschil maakt, niet alleen voor kinderen, maar ook voor de maatschappij. Misschien moeten we dat weer wat vaker erkennen – in plaats van ons te verliezen in karikaturen en polarisatie.
Contact: michelle.dewulf@pxl.be
Dit opiniestuk verscheen eerder in Het Belang van Limburg van 22 februari 2025.
