In de reeks SuperScript belichten we knappe bachelorproeven van onze PXL-‘junior-collega’s’. Ditmaal Jo Vanhemel, pas afgestudeerd als professionele bachelor communicatie. Zij richtte haar focus op vapende en rokende jongeren: hoe en door wie worden ze beïnvloed?
Het is en blijft een actueel maatschappelijk probleem: vapende en rokende jongeren. Op TikTok en andere sociale media krijgen die jongeren regelmatig antirookcampagnes te zien, maar hoe relevant en effectief zijn die? En wat met influencers die roken of vapen? Heeft dat impact? Zijn sociale media echt dé trigger die jongeren (wel of niet) aan het vapen of roken zet? Of zijn er nog andere beïnvloedende factoren?
Die vraag stelde Jo Vanhemel zich al langer en dus wijdde ze er haar bachelorproef aan. Daarin focuste ze zich op jongeren tussen 16 en 19 jaar oud en onderzocht ze – door middel van een literatuurstudie en een online enquête – welke factoren het vape- en rookgedrag beïnvloeden.
De resultaten van het onderzoek? Ja, sociale media en influencers spelen zeker een rol. De aanwezigheid van vape- en rookgerelateerde content op sociale media zal sommige jongeren makkelijker aanzetten om de stap te zetten. Respondenten geven zelf aan dat ze beïnvloed worden door influencers en door wat ze op sociale media tegenkomen. Maar er zijn minstens twee andere factoren die even belangrijk zijn: enerzijds de groepsdruk onder leeftijdsgenoten, anderzijds de ouders en de opvoeding die zij hun kinderen geven.
Sociale druk – de groepsdruk onder leeftijdsgenoten – blijkt een belangrijke rol te spelen. Jongeren ervaren vaak de druk om het vape- of rookgedrag van vrienden over te nemen, vooral tijdens sociale bijeenkomsten zoals fuiven of feestjes.
Daarnaast spelen ook ouders en opvoeding een cruciale rol. Jongeren brengen een significant deel van hun tijd door in de nabijheid van hun ouders, die als primaire rolmodellen fungeren. Kinderen van ouders die roken, hebben duidelijk een hogere kans om zelf ook te beginnen met roken. De normen en waarden die in een gezin worden uitgedragen, hebben een diepe invloed op de keuzes die jongeren maken, inclusief de keuze om al dan niet te vapen of te roken.
Jo Vanhemel heeft dan ook een advies klaar voor toekomstige antirook- en preventiecampagnes. Die kunnen nog aan effectiviteit winnen als ze jongeren weerbaar maken tegen sociale druk en ook de cruciale rol van de ouders erkennen. Samenwerking met influencers kan heel nuttig zijn, vooral om gezond gedrag te promoten. Maar dat gebeurt dan wel het best in oprechte en realistische (niet te sterk geënsceneerde) socialmediacontent. Anders dreigt de campagne aan geloofwaardigheid te moeten inboeten.
Jo Vanhemel (2024). Vape- en rookgedrag bij jongeren: hoe én door wie worden ze beïnvloed? Hasselt: PXL, bachelorproef communicatie. Promotor: Willy Coomans.
Contact: jo.vanhemel@hotmail.be
