In de reeks SuperScript belichten we knappe bachelorproeven van onze PXL-‘junior-collega’s’. Ditmaal Milena Peeters, afgestudeerd als educatieve bachelor secundair onderwijs, over ‘Creatief pijn voelen’, een tool die scholieren leert met pijn om te gaan. Een thema dat haar nauw aan het hart ligt, want Milena lijdt aan het Ehlers-Danlos-syndroom, een zeldzame bindweefselaandoening.
Heb jij ooit pijn gevoeld? Misschien sneed je je vinger tijdens het bladeren in een boek, was je die ene zonnige dag toch niet zo goed ingesmeerd, of viel je van je fiets? De meesten onder ons zullen het beamen: pijn voelen is niet fijn. Gelukkig gaat het snel weg! Je voelt het nadien niet meer. Misschien blijft een litteken het je herinneren, maar de pijn, die is weg.
Dat is wat ik vroeger geloofde. Misschien jij nu ook nog? Wat als ik je vertel dat het kan dat die pijn nooit meer weggaat, steeds aanwezig is, nooit verdwijnt. Dat is mijn realiteit en die van vele anderen.
Over leven met pijn
Pijn is voor sommigen een constante metgezel en kent een enorme impact op het dagdagelijkse leven.
‘Soms wil ik opgeven. Op momenten dat de pijn extreem is, lijkt elke mogelijke oplossing om ervan verlost te geraken, een goede oplossing.’ – Milena
‘Soms zie ik mijn pijn als een monster. Het zuigt al mijn energie op en probeert mijn positiviteit te vervangen door twijfel, teleurstelling en verdriet.’ – Milena
Over je pijn praten is moeilijk, laat staan dat dit makkelijk voor buitenstaanders te begrijpen is. Deze realiteit is helemaal niet ongewoon. Internationaal onderzoek toont aan dat 20% van de schoolgaande kinderen aan chronische pijn lijdt. Vaak start dit rond twaalfjarige leeftijd (UZ Gent, 2023). Naast chronische pijn bestaan er nog verschillende andere vormen van pijn. Zo ervaart bijna 75% van de jongeren een milde tot ernstige vorm van psychische pijn (Nws, 2019). Deze hoge cijfers benadrukken het belang van preventieve maatregelen om deze verschillende vormen van pijn aan te pakken.
Helemaal alleen
‘Er zijn momenten dat ik geconfronteerd word met onbegrip door mensen om me heen, dan voel ik me ontzettend eenzaam.’ – Milena
Negatieve ervaringen en gevoelens kunnen ervoor zorgen dat jongeren zich terugtrekken en isoleren. Thuisblijven lijkt vaak de beste optie. Toch is het van belang om voldoende aandacht te besteden aan de psychische kant van pijn, omdat die onlosmakelijk verbonden is met wat iemand meemaakt. Helaas gaat de huidige maatschappij deze variant nogal te vaak uit de weg, terwijl de ernst en impact niet minder zijn.
School (over)leven
‘Ik ga dagelijks over mijn grenzen heen om toch iets ‘normaals’ te doen, zoals naar school gaan.’ – Milena
Jongeren brengen een groot deel van hun tijd op school door. Met deze pijn leven, heeft een grote impact op hun schoolervaring. Voor scholen en leerkrachten is het een complexe taak om hiermee om te gaan.
‘Er waren een aantal leerkrachten die voor mij het verschil maakten. Helaas waren er ook leerkrachten die, door onwetendheid, opmerkingen maakten die me alleen maar dieper lieten zakken.’ – Milena
Gesprekken met lotgenoten tonen aan dat leerlingen met pijn vaak veel negatieve ervaringen op school hebben. Leerkrachten en scholen blijken zich onvoldoende bewust te zijn van de impact die pijn op een leerling heeft, wat tot misverstanden kan leiden.
(On)zichtbaar taboe
‘Het frustreert me enorm dat anderen niet lijken te begrijpen welke impact pijn lijden op me heeft. Het wordt onderschat en onderkend doordat het niet altijd zichtbaar is.’ – Milena
Ondanks het hoge aantal jongeren blijft hun pijn vaak onzichtbaar door het taboe dat in de maatschappij heerst. Dit creëert misverstanden, waardoor deze jongeren op hun beurt negatieve ervaringen opdoen die een enorme impact op hen hebben. Hierdoor ontstaat een vicieuze cirkel die ervoor zorgt dat het probleem vaak ‘onzichtbaar’ blijft totdat de symptomen ernstig genoeg zijn.
Creatief pijn voelen op school, een redding
‘Creatieve therapie heeft voor mij het verschil gemaakt tussen doorgaan en opgeven. Eerst maakte ik kunst zonder te beseffen dat het voor mij een vorm van expressie was, een manier om datgene te uiten dat ik niet over mijn lippen kon krijgen. Nu sta ik zo ver dat ik afgelopen twee jaar mijn werken heb geëxposeerd waarbij mijn pijn en deze ervaringen centraal stonden.’ – Milena
Creatieve therapie is meer dan alleen kunst maken. Het omvat werkvormen en technieken die een therapeutische waarde bevatten. Het is een leerproces dat binnen de klinische context vaak wordt ingezet om complexe gevoelens te kunnen uiten. Deze complexe gevoelens die ook bij pijn optreden, zijn dus mogelijk te uiten door middel van creatieve therapie waardoor jongeren met pijn naast het uiten, ook bepaalde inzichten kunnen verwerven en elementen kunnen verwerken. (Geukens, 2020)
Toolbox
Op basis van onderzoek werd een toolbox ontwikkeld, bestaande uit twee onderdelen: ‘Mijn pijndagboek’ en een infobrochure.
‘Mijn pijndagboek’ is een preventieve tool die leerlingen de mogelijkheid biedt om op een anonieme en creatieve manier hun pijn te uiten. Het bevat 27 werkbladen met verschillende creatieve opdrachten. Alle werkvormen zijn ontworpen om leerlingen te helpen nadenken over verschillende aspecten van hun pijn, zoals piekeren, toekomstperspectieven, copingstrategieën, energieverdeling en pijnbeleving. Daarnaast kan het ook als coping dienen door het afleidingsaspect en is er steeds ruimte voor reflectie, wat bijdraagt aan het leerproces. Doorheen het pijndagboek klinken ook de stemmen van lotgenoten in de vorm van citaten, wat het gevoel van eenzaamheid bij de jongeren vermindert. Ze krijgen het gevoel: ‘Ik ben niet alleen, er zijn nog anderen zoals ik.’
De tweede tool is een infobrochure die zich richt tot leerkrachten en scholen. Deze tool is informatief en een eerste stap om het taboe te doorbreken met behulp van een aantal tips.
Over zandkastelen
Schrijven en praten over pijn is van groot belang omdat er veel lotgenoten zijn die dezelfde strijd doormaken. Hun stemmen mogen gehoord worden. Ik zeg weleens, ‘Het leven is als het bouwen van zandkastelen: het is kwetsbaar en uitdagend, maar met steun en begrip is er een stevige basis om op verder te bouwen.’ Creatieve therapie kan een belangrijke steunpilaar zijn voor jongeren die dagelijks vechten tegen een onzichtbare vijand.
Het inzetten van deze toolbox en het verhogen van de aandacht omtrent deze problematiek zijn cruciaal gezien de grote impact die pijn op een leerling heeft en de weinig preventieve middelen die reeds beschikbaar zijn. Pijn mag niet langer onzichtbaar blijven en mag een stem krijgen.
Milena Peeters (2024). De (on)zichtbare pijn. Hasselt: PXL, bachelorproef educatieve bachelor secundair onderwijs. Promotor: Karine Peeters.
Contact: milena.peeters@gmail.com
De bachelorscriptie van Milena werd genomineerd voor de Bachelorprijs 2024, een prijs van Vlaamse Scriptieprijs vzw voor de beste bachelorscriptie van Vlaanderen.
Lees ook:
PXL-Alumna genomineerd voor Vlaamse Scriptieprijs voor bachelor over pijn – TV Limburg
