‘We hebben toch geïnformeerd’: over natuur, buurt en inspraak

door Kathleen De Clercq
738 views
Sinds het Agentschap voor Natuur en Bos met het Natuurbeheerplan werkt, worden buurtbewoners alsmaar minder betrokken in de plannen, aldus Kathleen De Clercq (PXL-opleiding Groenmanagement). Foto: Pexels.

In 2017 schakelde het Agentschap voor Natuur en Bos over op zijn nieuwe Natuurbeheerplan, ter vervanging van oude park-, bos-, bomen- en bermplannen allerhande. Opvallend: buurtparticipatie en inspraak vielen nagenoeg volledig weg. Is onze herontdekking van natuur en groen in coronatijden niet het perfecte moment om die inspraak terug te vragen?

Tuinwijken in mijngemeenten

Ongeveer een eeuw geleden kwamen de Limburgse mijnen op volle kracht. Arbeiders werden letterlijk geïmporteerd, en om het zware, ongezonde werk draaglijk te houden, werden in Genk, Eisden en Houthalen tuinwijken aangelegd met aandacht voor lucht, licht en veel groen. Meer groen dan veel huidige stadsbewoners zich nu kunnen veroorloven, tenzij ze de kans hadden om in Genk zo’n woning te bemachtigen en te moderniseren.

Natuurreservaten (zonder weekendhuisjes graag)

In de jaren zeventig groeide de gedachte om natuur te gaan beschermen en de eerste natuurreservaten werden een feit. Denk maar aan de Maten, een van de eerste beschermde natuurgebieden van het land. Andere gebieden volgden en vrij kordaat werden de natuur- en rustzoekers die er een weekendhuisje hadden neergepoot, eruit gebonjourd. Ze gingen dan maar op vliegvakantie en kozen voor een grotere ecologische voetafdruk, want tja, ze zochten die rust en die natuur waarin ze hier niet meer terechtkonden. Dat proces van opruiming van weekendhuisjes gaat nog steeds door, of de eigenaars dat nu willen of niet. Dat heet ruimtelijke ordening.

Harmonisch denken: buurtparken

Rond het jaar 2000 vond het harmonisch denken ingang in het parkbeheer. Het klonk als muziek in de oren. Dat harmonisch denken – gelanceerd door het Agentschap voor Natuur en Bos – was een duurzame manier van denken over groen waarbij de mens, het milieu en de natuur als drie poppetjes aan een mobiel leken te bengelen, op dezelfde hoogte en in evenwicht. Het harmonisch denken had evenveel aandacht voor de zeldzame vlindersoort in een bosrand van een park als voor de bewoner aan de andere kant van de straat die vond dat er toch wel een paar bankjes bij mochten (en die de twee zwanenjongen op de vijver bij naam noemde). Er ontstond een draagvlak voor natuur in de buurt. Buurtparken werden ontmoetingsplekken. Via heel veel inspraakmomenten, ideeëndagen, plantacties en meer werd het park ‘hun’ park. Participatie tijdens ontwikkeling leidde zelfs tot participatie in het beheer.

Natuurbeheerplan

Net toen de plannen steeds vlotter van de grond kwamen, veegde Natuur en Bos de harmonische parkplanning van tafel en moest ze plaats ruimen voor het nieuwe Natuurbeheerplan. Het klopt dat Vlaanderen aan zichzelf en aan Europa verplicht is alle registers open te trekken om de natuur die nog rest, te behouden en te beschermen. Toch valt op dat de rol van de mens vrijwel volledig is weggevallen. Wat rest, is een beheerplan. Zeg maar: een rapport over hoe een park, bos of natuurgebied beheerd dient te worden. Een rapport dat enkel door professionals gelezen en begrepen wordt. Subsidies kunnen op voorwaarde dat parken, bossen of natuurgebieden een Europese habitat of regionaal belangrijke biotoop zijn. Of als ze leefgebied zijn voor een Europees beschermde soort, zoals alle Europese vleermuizen dat zijn. De mens mag erin, voor zachte recreatie of soms ook in een speelbos of hondenlosloopweide. Maar hoe hij inspraak kan krijgen, is een raadsel.

Inspraak

De inspraak van de mens als gebruiker van groene ruimtes ontwikkelde angstwekkend snel. In amper 20 jaar ging het van harmonisch en gewenst rond het jaar 2000, naar ‘we hebben toch geïnformeerd’ in 2021. Natuurlijk moet beleid beslissingen kunnen nemen en natuurlijk moeten zaken vooruitgaan, zeker en vooral op het vlak van de natuur die ons zo dierbaar is. Maar is de mens niet deel van dit ecosysteem dat we democratie noemen? Zou het niet mooi zijn dat – net nu we allemaal de schoonheid van natuur en groen hebben herontdekt – we daarover ook op buurtniveau opnieuw inspraak krijgen?

Contact: kathleen.declercq@pxl.be

Dit opiniestuk verscheen eerder in Het Belang van Limburg.

Aanbevolen berichten