In de reeks SuperScript belichten we knappe bachelorproeven van onze PXL-‘junior-collega’s’. Deel 12: Sarah Bousson, afgestudeerd als educatieve bachelor secundair onderwijs, over de schrijfvaardigheid van onze toekomstige leerkrachten.
Kan de toekomstige leraar nog schrijven?
Jaarlijks weerklinkt in de media de alarmerende boodschap dat studenten niet goed kunnen schrijven. Het secundair onderwijs is mee verantwoordelijk om leerlingen voldoende schrijfvaardig te maken, maar hebben toekomstige leraren zelf wel een vlotte pen? Sarah Bousson (Hogeschool PXL) beet zich voor haar bachelorproef in die vraag vast. Ook ontwierp ze het handboek ‘Schrijf-vaardig’ om student-leraren beter te leren schrijven.
De Nederlandse Taalunie vindt het belangrijk dat toekomstige leraren schrijfvaardig zijn. Leraren die goed kunnen schrijven, brengen die vaardigheid namelijk gemakkelijker op hun leerlingen over. Ondanks die visie was er geen zicht op hoe schrijfvaardig beginnende leraren-in-opleiding eigenlijk zijn. Sarah Bousson, zelf student in de lerarenopleiding, zocht daarom voor haar bachelorproef uit in welke mate haar beginnende medestudenten het schrijven beheersen.
Slechts 34% van de student-leraren behaalt minstens 12/20 op het schrijven van een samenvatting gebaseerd op één tijdschriftartikel.
Struikelblokken
Om erachter te komen hoe schrijfvaardig eerstejaarsstudenten van de lerarenopleiding zijn, analyseerde Sarah 234 examens schrijfvaardigheid van eerstejaarsstudenten van Hogeschool PXL. Ze kwam daarbij tot de conclusie dat ook voor toekomstige leraren schrijven een struikelblok is. “Slechts 34% van de studenten behaalde minstens een 12/20 op het schrijven van een samenvatting gebaseerd op één tijdschriftartikel. 35% van de studenten haalt niet eens de helft.”
Net zoals bij studenten uit andere richtingen, is tekststructuur het grootste knelpunt voor de student-leraren. Vooral een tekst verdelen in een inleiding, midden en slot blijkt moeilijk. Daarnaast loopt het grammaticaal dikwijls mis. De leraren-in-opleiding hadden moeite met zinsopbouw; hun zinnen zijn bijvoorbeeld te lang of te kort of woorden staan in een vreemde volgorde. Ook spelfouten, vooral tegen de werkwoorden, sluipen nog regelmatig in de teksten.
‘Schrijf-vaardig’ helpt student-leraren stapsgewijs hun schrijfopdrachten aan te pakken.
Handboek
Om student-leraren een duwtje in de rug te geven, ontwierp Sarah het handboek ‘Schrijf-vaardig’ gebaseerd op haar onderzoeksresultaten. Via dat boek leren de student-leraren hun schrijfopdrachten gestructureerd aanpakken en komen ze te weten waarom kunnen schrijven nuttig is voor hen. Checklists aan het begin van het handboek geven de studenten een houvast om hun schrijftaken stapsgewijs te doorlopen. Hebben de leraren-in-opleiding toch wat meer ondersteuning nodig, dan kunnen ze de rest van het handboek raadplegen. Daarin vinden ze bij elke stap uit de checklists een beperkte hoeveelheid theorie, voorbeelden toegespitst op teksten uit de lerarenopleiding en een opdracht die ze kunnen toepassen op hun eigen schrijftaak.
Het handboek alleen is onvoldoende om student-leraren goed te leren schrijven. “Ook een goede talige begeleiding over de verschillende opleidingsjaren heen, authentieke schrijflessen en het belang van schrijven in niet-taalvakken duidelijk maken, blijven belangrijk”, aldus Sarah.
De situatie in Vlaanderen
Behalve de analyse van de schrijfexamens van de student-leraren en de schrijfvaardigheidsgids, geeft de scriptie ook een algemene beschrijving van de dalende schrijfvaardigheid in Vlaanderen weer. Zo wordt aan het begin van de bachelorpaper duidelijk wat schrijven is, welke taalfouten Vlaamse studenten het vaakst maken, wat de oorzaken voor de dalende schrijfvaardigheid zijn, tot welke gevolgen het probleem leidt en welke aanpakken er zijn om jongeren beter te leren schrijven. “Om op al die vragen een antwoord te kunnen formuleren, analyseerde ik meer dan honderd bronnen en gaf ik enkele leraren uit verschillende onderwijsniveaus en -vormen de kans om hun zegje over het onderwerp te doen.”
Uit het theoretische deel van de bachelorproef blijkt vooral dat de dalende schrijfvaardigheid niet een enkelzijdige oorzaak heeft. De breder wordende instroom van studenten in het hoger onderwijs, de overgangsproblematiek tussen het secundair en het voortgezet onderwijs en de lakse attitude die maakt dat studenten hun teksten niet grondig nalezen, zijn slechts enkele oorzaken voor de daling. Er zijn nochtans verschillende voordelen voor student-leraren die goed kunnen schrijven: ze hebben meer kans op een diploma, ze voldoen later beter aan de hoge talige verwachtingen van werkgevers en ze kunnen hun leerlingen schrijfvaardigheid bijbrengen.
Schrijven is en blijft een moeilijke, veelzijdige vaardigheid. En dat heeft ook de toekomstige generatie leraren geweten.
Sarah Bousson (2020). Schrijf-vaardig. Kan de toekomstige leraar nog schrijven? Hasselt: PXL, bachelorproef educatieve bachelor secundair onderwijs. Promotor: Marie Claesen.
Contact: boussonsarah@gmail.com
De bachelorscriptie van Sarah was een van de tien op de longlist van de Bachelorprijs 2020, een prijs van Vlaamse Scriptieprijs vzw voor de beste bachelorscriptie van Vlaanderen.
