Je kan vandaag geen krant openslaan of tv-journaal bekijken of je krijgt het te horen: ventilatie van klaslokalen is belangrijk, zeker in coronatijden. Meettoestellen voor luchtkwaliteit zijn stilaan overbodig geworden, want ze bevestigen alleen maar wat we al weten: dat die luchtkwaliteit in klaslokalen vaak ronduit slecht is… Hoog tijd dus om aan oplossingen te werken. En dan wordt het oorverdovend stil. Slechts een handvol scholen hebben het afgelopen jaar geïnvesteerd in ventilatie, vaak via eerder goedgekeurde projecten. Velen houden vol dat het financieel onhaalbaar is. Ventilatie in scholen belangrijk? Iemand? Of gaan we weer ramen openzetten vanaf september?

Jaren onderzoek met steeds hetzelfde resultaat

Eindeloos discussiëren over luchtkwaliteit in scholen, we doen het al jaren. Om de 10 jaar wordt er wel een of ander onderzoek afgerond waarbij de conclusie steeds dezelfde is: er is meer ventilatie nodig in onze klassen. Over mogelijke oplossingen vind je niet zo veel technische details, omdat dit vaak ‘op maat’ en ‘behoorlijk complex’ is. Wat niet wil zeggen dat er niets is. Een aantal bedrijven heeft een speciaal gamma klasventilatietoestellen en verder is er een ingenieursbureau dat een installatie voor een compleet schoolgebouw bedenkt. De vraag blijft dan:  waarom is het er intussen niet? Het antwoord, even klassiek als zowat elke vraag in de scholen: er zijn geen centen voor. Maar over hoeveel centen spreken we?

Naast de snelle en klassieke oplossing –  het openen van ramen (en deuren) – wordt tegenwoordig ook vaak gewezen naar actieve ventilatie. Ventilatiesystemen met natuurlijke toevoer en mechanische afvoer (type C) of systemen met zowel mechanische toe- als afvoer (type D) komen al snel ter sprake. Wanneer natuurlijke toevoer toegepast wordt (lees: ramen openen of natuurlijke toevoersystemen gebruiken), dan wordt gewezen op het grote energieverbruik dat hiermee gepaard gaat. Ramen en deuren openzetten in de winter kost nu eenmaal warmte-energie en iemand zal daarvoor moeten betalen. De ramen en deuren gaan dus snel terug (iets meer) dicht zodra het een beetje kouder wordt.

Zou een ventilatiesysteem met warmteterugwinning een oplossing kunnen zijn?

Wat blijft er dan over? Een systeem met mechanische toevoer en mechanische afvoer (type D) en een fatsoenlijke warmtewisselaar ertussen lijkt de voor de hand liggende oplossing. En dan komt opnieuw het spook van ‘de centen’ om de hoek kijken. Dat kost handenvol geld. En dan zijn de (bestaande) klaslokalen maandenlang niet beschikbaar. En we zwijgen het best ook nog over de omvang van zo’n systeem.

Maar is dat wel zo? Wat kost een goed functionerend ventilatiesysteem met warmteterugwinning in een klas eigenlijk? Wordt deze vraag vervelender wanneer je ook denkt aan het eigenlijke energieverbruik en de onvermijdelijke onderhoudskosten?

3 soorten klasventilatie met warmteterugwinning

In grote lijnen kan je drie soorten ventilatiesystemen met warmteterugwinning voor scholen definiëren. Ofwel plaats je een groot ventilatiesysteem dat voor de gehele school kan dienen. Dit is een groot toestel dat gewoonlijk buiten gezet wordt. Het is de beste oplossing wanneer er een nieuw gebouw geplaatst wordt. Het is zowel naar kostprijs als naar uitbating de meest economische keuze. Goede luchtkwaliteit wordt gegarandeerd door vraaggestuurde kleppen, een reeks sensoren en tijdssturing voor elk klaslokaal.

Een tweede keuze is een ventilatietoestel in elk klaslokaal. Deze oplossing wordt kant-en-klaar aangeboden door een aantal fabrikanten van ventilatiesystemen. Een mooi voorbeeld zijn de systemen van Air Master. Die kunnen vaak zonder al te grote ingrepen in bestaande klaslokalen geplaatst worden. De grootste toestellen van deze fabrikant zijn geschikt voor klaslokalen tot 21 personen (20 leerlingen en 1 leerkracht) als je met 55 m³/h per persoon rekent. Die 55 m³/h per persoon zou een garantie moeten geven op goede luchtkwaliteit. Als alle klaslokalen in het schoolgebouw even groot zijn, dan kan overal hetzelfde toestel geplaatst worden en is het ook makkelijker voor onderhoud en het vervangen van filters.

Een derde keuze is modulair werken naargelang het aantal personen dat in een klaslokaal zit. Je kan bijvoorbeeld met een veelvoud van 10 personen werken en dan een ventilatiesysteem van 550 m³/h per module toepassen. Heb je een klas van 20 personen, dan zet je 2 toestellen, 30 personen wordt 3 toestellen. De eerder vermelde fabrikant heeft zeker toestellen die hiervoor geschikt zijn.  Ook woningventilatietoestellen kunnen die capaciteit aan. Je kan dus de vraag stellen of deze toestellen ook geschikt zouden zijn om in klaslokalen ingezet te worden.

Een woningventilatiesysteem in een klas?

Wanneer je overweegt om een woningventilatiesysteem in een klas toe te passen, dan is het behalen van het debiet een eerste punt waar je naar moet kijken. Dat is geen probleem voor de huidige generatie van woningventilatietoestellen. Vrijwel elke (Belgische) fabrikant heeft een toestel dat tot 600m³/h kan leveren. Gewoonlijk kan je een dergelijk toestel al vinden voor 3500€, maar er zijn zeker ook duurdere toestellen. Een tweede punt is het verspreiden van de verse lucht in het klaslokaal. Een complex kanaalnetwerk (spiraalkokers met aftakkingen of instortkanalen) is in een bestaand klaslokaal meestal geen optie. Een textielkanaal kan hier een eenvoudige en erg kostenefficiënte oplossing bieden. Een textielkanaal voor 600m³/h kost geplaatst tegen het plafond (bijvoorbeeld een halfrond model) minder dan 1000 euro.

Een minder vanzelfsprekend aandachtspunt wanneer je een woningventilatietoestel toepast in een klaslokaal is de geluidsproductie van zo’n toestel. Zo’n toestel wordt gewoonlijk in een technische ruimte in een woning geplaatst. Geluid vlakbij het toestel is dan minder belangrijk. Als je het echter in een klas plaatst, wordt dat geluid wel belangrijk. Behalve goede geluidsdempers op de toevoer naar en afvoer uit het klaslokaal is een geluidswerende wand rond een woningventilatietoestel echt wel aan te raden.

Tot slot zullen er ook nog een paar gaten door de gevel en enkele stukken kanalen geplaatst moeten worden bij elk toestel. Een ervaren installateur is hier in totaal niet meer dan 2 dagen mee bezig.

En wat zou dat kosten?

Over de kostprijs van een centraal ventilatiesysteem voor de gehele school is weinig meer te zeggen dan dat dit afhangt van de omvang van de school en de complexiteit van het gebouw. De totale kostprijs kan op deze manier oplopen tot honderdduizenden euro’s.

Een klasventilatie met een kant-en-klare unit kost (geplaatst) tussen 5000 en 15.000 euro per klaslokaal. Voor bestaande scholen is dit de oplossing die het vaakst toegepast zal kunnen worden.

Voor de modulaire oplossing met een woningventilatietoestel (dat dus geschikt is tot 10 personen) is de kostprijs 3500 euro voor het geplaatste toestel, 1000 euro voor het geplaatste textielkanaal, 500 euro voor het boren van gaten in de gevel en het plaatsen van roosters, 500 euro voor dempers en spiraalkanalen en 1000 euro voor een afsluitbare geluidswerende kast rond het toestel. Dit is dus een totale investering van 6500 euro voor een goede ventilatie voor 10 leerlingen. Denk er even aan dat hier erg ruim gerekend werd, dat alle vermelde prijzen hier inclusief btw zijn en dat er aan bruto aankoop geteld werd, plaatsing inbegrepen. Duurder dan dit wordt het dus niet…

Op lange termijn

Reken nu nog jaarlijkse ondershoudkosten van 250 euro (filters, reiniging toestel) per toestel en een jaarlijks energieverbruik van 50 euro (200 watt, 8 u./dag, 200 dagen) voor 10 jaar erbij en je hebt een totale kost over 10 jaar van 6800 euro. We gaan er hiervan uit dat we na 10 jaar alles zouden moeten vervangen (niet snel het geval in een school). Een totale kost van 680 euro per leerling of 95 euro per leerling per jaar. Is dat te veel voor goede luchtkwaliteit voor onze leerlingen? De vraag stellen is ze beantwoorden…

Meer info?

Andy Camps / andy.camps@pxl.be

Dit artikel verscheen eerder op www.lerenventileren.be, de website waarop Andy Camps zijn ventilatie-expertise deelt.