Gisteren was het de Dag van de Biodiversiteit. Samen met de Maai mei niet–actie een jaarlijkse wake-upcall, want er is werk aan de biodiversiteitswinkel en u kan ons daarbij helpen, aldus Kathleen De Clercq, lector Groenmanagement aan Hogeschool PXL.
Onmacht
‘We staan voor een uitdaging’, ‘het is problematisch gesteld met ons klimaat’, ‘de biodiversiteit gaat zienderogen achteruit’ en meer van dat soort uitspraken horen of lezen we nagenoeg dagelijks. In die uitspraken schuilt een soort onmacht die er geen zou moeten zijn. Voor groenmanagers toch, want dat is de kern van hun opleiding, hun toekomstige job.
Net zoals bij een pizza zit de essentie in de bodem.
Bodem
Een groenmanager krijgt in de eerste week van zijn opleiding meteen kennis aangereikt over bodems. Want net zoals bij een pizza zit de essentie in de bodem.
De groenmanager in opleiding neemt stalen van die bodem: hij achterhaalt of er bijvoorbeeld ondoordringbare lagen in zitten en zoekt naar regenwormen, die hij sorteert per soort. Welke regenwormen in welke hoeveelheid en op welke diepte in een bodem voorkomen is als een soort van vierde date waarbij je al eens wat dieper durft door te vragen. Het is het moment waarop je dingen achterhaalt die kunnen leiden tot een volgende stap. (Of juist helemaal niet, heb ik me laten vertellen.)
Amper vijf weken
De groenmanager gaat de relatie met de bodem nooit uit de weg, en ontdekt gaandeweg wat er van de bodem verwacht mag worden. Zal hij water opnemen of juist niet? Zal hij voor veel soorten planten geschikt zijn of niet? Op dat moment zijn er keuzes mogelijk. Aanvaard je de bodem zoals hij is? Of probeer je er iets aan te veranderen, omdat je absoluut die ene teelt wil realiseren?
Doet dat niet opnieuw denken aan relaties tussen mensen? Het lijkt misschien vreemd, maar groenmanagers vinden dat bijzonder spannend, want die onderzoekende houding samen met hun kennis laat hen al na amper vijf weken hoger onderwijs toe om te kunnen voorspellen wat er op de onderzochte bodem wel of niet zal kunnen groeien…
Zienderogen
Onze biodiversiteit gaat zienderogen achteruit. ‘Zienderogen’ doet vermoeden dat we allemaal heel goed kijken. Maar is dat zo? Als we werkelijk zo goed kijken, waarom doen we dan zo weinig?
Als natuurliefhebber zit je uiteraard graag in een overwegend groene omgeving. Het is bewezen dat dat goed is voor je geest en lichaam, dus blijf dat zeker doen, op zaterdag en zondag.
Als natuurprofessional zoek je echter vaak de overwegend grijze plaatsen van maandag tot vrijdag. Op die plaatsen ontstaat de verbeelding van de groenspecialist. In zijn gedachten breekt hij die grijze laag terug open en keert hij terug naar de essentie. Je weet wel, zoals bij de pizza. Als je water laat infiltreren in de bodem, kan de omgeving weer tot leven komen en verandert ‘problematisch’ in ‘problem solved’.
Vernatuurlijken
Natuurlijk, zo simpel is het niet. Maar in het woord ‘natuurlijk’ zit toch wel de oplossing. We moeten ‘vernatuurlijken’ en angst omzetten naar acceptatie en verwelkoming. We zijn vervreemd van de natuur en we moeten terug ‘aarden’ op onze aarde, want anders eindigen we in eenzaamheid.
Wie ‘The Sheep Song’ van FC Bergman kon zien, weet waarover ik spreek. Het bijzondere toneelstuk is er niet eentje waar je even ontspannen naar gaat kijken; het heeft naverwerking nodig maar als je dat toelaat, komt het wel aan.
Vernatuurlijken kan iedereen. Het hoeft niet ineens te gebeuren, wel met een versnelling hoger. Want het moet gezegd worden: de natuurprofessionals kijken grondig en stellen effectief vast – met onomstotelijk cijfermateriaal uit diverse onderzoeken – dat het ‘zienderogen’ achteruitgaat met de biodiversiteit.
Als er grond is, is er hoop. Als er geen grond is, creëer je hoop met … een hoop grond.
Laat eens een bloem
Hoe kan je nu als niet-natuurprofessional ‘vernatuurlijken’? Begin met je huis, balkon, tuin of servitudeweg achter je huis en laat eens een bloem en wat gras dat nog groen is. Als er grond is, is er hoop. Als er geen grond is, creëer je hoop met … een hoop grond. Stop hem desnoods in bakken en wacht niet tot het groeien gaat – klein en ongelooflijk als een mosterdzaadje – maar schakel een versnelling hoger en wees boer: zaai, plant en vernatuurlijk. Overwin je angst, ploeter in de grond en koop een goede nagelborstel als je er nog niet klaar voor bent om er ’s avonds op restaurant voor uit te komen dat je een nieuw project hebt, namelijk jouw eigen vernatuurlijkingsproject.
Geen balkon, geen eigen tuin? Plan je eigen groen-guerrilla en gooi zaadbommen in je omgeving zoals de Botte Botaknol (Suske en Wiske nr. 185) dat al deed in 1981. Elf jaar na ‘Laat ons een bloem’ van Louis Neefs vond Willy Vandersteen een manier om zijn lezertjes warm te maken om actie te blijven voeren voor vernatuurlijking. Veel natuurprofessionals zijn dan ook rond de vijftig op dit moment…
On(gewenst)kruid
Toch bestaat nog steeds het woord ‘onkruid’. En dat zal blijven bestaan, want onkruid vergaat niet, zoals je wel weet. Onkruid is voor een boer een kruid dat op een plaats groeit waar het ongewenst is. Dat gegeven van ongewenst is ontstaan uit de gedachte een ander kruid te willen bevoordelen om er een goed oogst van binnen te halen.
Welke oogst denk je te halen van een grijze stoep? Wat maakt een paardenbloem tussen de tegels ongewenst?
Toch heeft dat idee van ongewenst kruid een heel andere wending gekregen en zijn we als gekken gaan vechten tegen iets dat niet vergaat. Geen sprietje mag er staan tussen de kiezels, geen zaailing mag moedig tussen een voeg op de stoep tot bloem komen en bezocht worden door een inheemse solitaire bij.
Waarom, waarom, waarom? Welke oogst denk je te halen van een grijze stoep? Wat maakt een paardenbloem tussen de tegels ongewenst? Ik breek er mijn hoofd over. Niet mooi? Idioot! Heb je de snurksnuit van sommige rashonden al eens bekeken? Zo’n hond, daar geef je 1000 euro voor…
Gevaarlijk? Serieus?! Ooit een paardenbloem een moord weten begaan? Hinderlijk? Echt niet: ik ben ervan overtuigd dat kruiden in voegen de onregelmatigheid van opgeduwde trottoirtegels verzachten en dat dat tot minder valpartijen leidt. Vertel het me: wat maakt ‘on-kruid’ tot ongewenst?
Wel-kruid
Als het van mij afhangt, verandert ‘on-kruid’ in ‘wel-kruid’, en ‘zienderogen’ in ‘gebruik-uw-ogen’. Kijk naar de plaatsen waar planten als de grootste opportunisten willen groeien en ‘laat ze, laat ze’ Ramses Shaffygewijs hun ‘eigen gang maar gaan’. Laat vergroening toe en vernatuurlijk jezelf.
Daarvoor hoef je zélf geen groenspecialist te worden. Je doet gewoon je ogen open en als het even kan, speel je een beetje Botte Botaknol. In het geheim, dat maakt het spannend. Het is misschien niet dé redding, maar elk beetje helpt. Help natuurprofessionals door jouw kleine bijdrage van vernatuurlijking, zodat zij ‘zienderogen’ hopelijk kunnen vaststellen dat we met z’n allen de achteruitgang van de biodiversiteit een halt hebben toegeroepen.
Contact: kathleen.declercq@pxl.be
Een speciaal woord van dank prof. dr. Valerie Trouet, voor de inspiratie om zo nu en dan eens iets duidelijk te maken aan de hand van een welgekozen lied.
