Milan is ordelijk en ruimt steevast alles op, Marie is creatief en kan mooi zingen, en Jenthe is supersociaal. Niet elk kind is even goed in rekenen of lezen, maar elk kind heeft wel zijn talenten. Talenten van jongs af aan, vaak zonder het goed en wel te beseffen. Hoe kom je die talenten bij kleuters op het spoor? En hoe stimuleer je ze? Hoe zorg je ervoor dat kinderen al vanaf de prille start van hun schoolcarrière bevestigd worden in dat waarin ze uitblinken? Saar Steverlinck en Hanne Rosius (PXL-Education / PXL Onderwijsinnovatie) ontwikkelden XPO 2.5, een digitale talentenportfolio voor het kleuteronderwijs.
Potje veerkracht
Jos is een kleuter uit de tweede kleuterklas. Hij gaat graag naar school en hij is een vrolijk kind. Jos blijft worstelen met ruimtelijke begrippen zoals ‘onder’, ‘naast’, ‘voor’ en ‘achter’. Patronen verder zetten lukt niet al te best. Ook talig heeft hij een achterstand op de andere kleuters. Jos is niet bepaald een getalenteerde kleuter. Of zo zeggen ze dat dan. Nochtans biedt Jos altijd spontaan aan om de spullen van de juf te dragen. Wanneer de planten water moeten krijgen, staat hij onmiddellijk klaar. Jos staat paraat. Een echte helper!
Elk kind is een beetje Jos. Wanneer we in de breedte oog hebben voor de ontwikkeling van Jos dan is hij niet langer een kleuter zonder talent. Is hulpvaardigheid niet evenwaardig aan rekenen of taal? Een leerkracht die dit talent van Jos ziet, geeft hem een extra succeservaring. Een potje veerkracht om in te zetten wanneer het weer even moeilijk gaat voor rekenen en taal.
XPO 2.5 is een tool van Hogeschool PXL die helpt om talentgericht naar kleuters te kijken. ‘X’ verwijst naar X-factor. We geloven er immers in dat bouwen aan je persoonlijkheid al in de kleuterklas begint. Zicht krijgen op je talenten is daarbij van groot belang. ‘XPO’ verwijst naar het eXPOseren van talenten en leergroei. Kleuters tonen hun hele persoonlijkheid – dus al hun talenten – aan leerkrachten, medeleerlingen, ouders en zorgverstrekkers. En die kijken op hun beurt weer samen met de kleuters naar hun leergroei via de XPO 2.5-portfolio-app. ‘2.5’ benadrukt de leeftijdsmarge waarvoor ons portfoliosysteem ontwikkeld wordt: kinderen van 2,5 tot 5 jaar.
Openstaan voor (duurzame) groei
Voor mensen met een ‘growth mindset’ staan talenten niet vast, maar zijn het dingen die je kan trainen, verbeteren. Ze geloven dat je van hard werken beter kan worden in wat nog moeilijk is en ze zien fouten als leerkansen. Als we in de kleuterklas bewust inzetten op die ‘growth mindset’, dan creëren we kleuters die openstaan voor groei. We voeden die goesting om te groeien met de bekende ABC-vitamines voor groei (Vansteenkiste & Soenens 2015): leren en ontwikkelen vinden een ideale voedingsbodem als we kinderen Autonomie geven en hen in verBondenheid aan activiteiten laten werken die aansluiten bij hun Competentie. Competenties zijn in onze visie niet alleen de ontwikkelingsdoelen waar kleuterleerkrachten elke dag aan werken vanuit hun leerplan. Wij zetten naast die belangrijke competenties ook hun eigen talenten in de verf. XPO 2.5 baseert de tien talenten op de talententoolbox van Dewulf, maar kiest er bewust voor om enkel te focussen op talenten die al op jonge leeftijd zichtbaar zijn in het gedrag van kleuters. Kleuterleerkrachten stonden ons bij in die selectie, waardoor we ervan overtuigd zijn dat de selectie bruikbaar is voor alle kleuterklassen. Talenten kunnen zich dus in een ontwikkelingsdoel bevinden, maar kunnen er net zo goed buiten ontwikkeld en getoond worden. Dat laatste geldt bijvoorbeeld voor kleuters die goed zijn in opruimen.
Aandacht voor die talenten levert veerkracht op. Kinderen voelen zich immers gezien in wie ze zijn en waar ze als vanzelf goed in zijn: hun talent. Dat geeft energie die ingezet kan worden wanneer het werken aan de ontwikkelingsdoelen soms even wat minder gemakkelijk loopt. Op die manier bereiken we duurzame groei.
Talenten op het spoor
Bij de app horen heel wat didactische materialen. Zo werken we met een voorbeeldverhaal om het concept ‘talent’ bij de kleuters te duiden. Het draakje Bamboe – de mascotte die de kleuters door de app loodst – geloofde ook eerst dat hij nergens goed in was. Tot hij samen met zijn opa voor de plantjes in de tuin mocht zorgen en hij dat blijkbaar als vanzelf goed kon. Samen met zijn tien vriendjes – die elk staan voor een ander talent – kan hij in de klas gebracht worden om de kleuters te laten nadenken over wat talent is en over wat hun talenten precies zijn.
Aan de slag met de app
In de app XPO 2.5 gaan de kleuters aan de slag met hun eigen digitaal portfolio. We werken daarin met een groeilijn van MEEmaken naar meeMAKEN. Hoe ouder de kleuter, hoe meer autonomie hij kan nemen bij het invullen van zijn portfolio. Jonge kleuters zullen misschien nog erg gestuurd worden door de leerkracht of de leerkracht zal daar eerder zelf dingen toevoegen in het portfolio.
Neem nu onze Jos. Wanneer zijn leerkracht positief opmerkt dat hij goed is in opruimen, dan zal hij daar zelf voldoening uit halen. Dit is zijn talent: het gaat vanzelf en hij krijgt er energie van. De leerkracht moedigt Jos aan om een foto van de perfect opgeruimde poppenhoek aan zijn portfolio toe te voegen. Jos voorziet nog een stukje ingesproken uitleg over hoe hij het opruimen heeft aangepakt en voegt het toe aan zijn portfolio.
Later in de week selecteert de leerkracht in het portfolio enkele opvallende filmpjes die gemaakt zijn door de kleuters. Tijdens een kringgesprek worden de filmpjes getoond en wordt er samen gereflecteerd. Hier wordt veel belang gehecht aan het gebruik van groeitaal (‘je kan het NOG niet’, ‘ik zag dat X al beter ging dan vorige keer’ enz.), waardoor de ‘growth mindset’ nog meer verankerd raakt in het denken van de kleuters. Op die manier vormen deze reflectiemomenten een boost voor het zelfvertrouwen.
Kleuters horen en voelen zo dat hun talenten en competentievaardigheden gelijkwaardig zijn. Vanuit die overtuiging leggen we een fundament waardoor ze later in hun leven hopelijk keuzes durven maken die gericht zijn op waar ze goed in zijn én gelukkig van worden. Ze leren al heel snel om met een talentenbril te kijken naar zichzelf en naar anderen. Dat levert hen dan weer een grote pot veerkracht op waaruit ze kunnen putten als het even lastig loopt. Op die manier draagt onze app bij aan de ontplooiing van kinderen die zo geworteld zijn om op te groeien tot (veer)krachtige, wendbare en zelfverzekerde volwassenen.
Meer info:
Saar.Steverlinck@pxl.be / Hanne.Rosius@pxl.be
Over de auteurs:
Saar Steverlinck is sinds 2012 verbonden aan Hogeschool PXL. Ze is lector Nederlands aan de Educatieve Bachelor Kleuteronderwijs. Sinds 2019 voert ze binnen het expertisecentrum PXL Onderwijsinnovatie onderzoek naar talentgericht werken met kleuters.
Hanne Rosius is sinds 2002 verbonden aan Hogeschool PXL als lector PAV aan de Educatieve Bachelor Secundair Onderwijs. Ze is al enkele jaren als onderzoeker verbonden aan het expertisecentrum PXL Onderwijsinnovatie en onderzoekt topics rond het krachtig inzetten van ICT in het onderwijs. Sinds 2019 voert ze onderzoek naar talentgericht werken met kleuters.
