Hogeschool PXL start met postgraduaat ‘Groen erfgoed’
In elke gemeente is de oudste inwoner een boom. Of dat zou toch zo moeten zijn. ‘Groen erfgoed’, zeggen we dan en laat net dat de inhoud zijn van een nieuw postgraduaat op Hogeschool PXL.
Geen geboorteakte, geen e-ID
Als iemand 100 jaar wordt, dan feest een hele wijk of gemeente mee. Een eeuweling kraakt hier en daar, is wel eens slecht te been, hoort niet meer zo goed of ziet niet meer zo scherp, maar dat pardonneren we graag. Maar of we even vriendelijk zijn naar onze oude bomen of naar ander groen erfgoed zoals hagen, dat is nog maar de vraag. Geen geboorteakte, geen naam in een doopregister, geen e-ID. Geen kans ook om – zoals een eeuweling – het woord te vragen: ‘Hier sta ik, ik zal je wat meer vertellen over de ‘goeie ouwe tijd’, ik verdien respect’.
En toch heeft groen erfgoed heel wat meegemaakt. Gevlochten kornoeljehagen rond een pastorietuin, soms wel meer dan 200 jaar oud , duo’s van knotessen als welkomstbomen aan weerszijden van wat ooit de toegangspoort van een voormalige hoeve of winning was (maar nu een versteende oprit naar een residentiële woning). Groen erfgoed met een geschiedenis… Ze maakten twee wereldoorlogen en misschien ook de onafhankelijkheid van België mee. Bescheidener verhalen zoals de doop van vele Josephus’sen en Maria’s, huwelijken van Hubertina’s en Henricus’sen, rouwstoeten bij Hieronimus’sen en Irma’s kennen ze bij de vleet. Maar ook de oprichting en de teloorgang van een autofabriek kunnen tot hun geschiedenis horen. Ze zouden nogal wat te vertellen hebben, als ze een stem hadden.
600 jaar of ouder
Maar die stem hebben ze niet en het respect dat een eeuweling afdwingt, krijgen ze te weinig. Dat zij krom of krakerig zijn, heeft er misschien mee te maken, maar zelfs dat is niet helemaal terecht. Als je weet dat eiken wel 600 jaar of ouder kunnen worden, dan is een eikenboompje van 60 jaar in vergelijking met een mensenleven nog maar een tiener. Gelukkig genieten sommige groene erfgoedelementen al bescherming als monument of als deel van een beschermd stads- en dorpsgezicht. In het beste geval niet in hun eentje, maar binnen het grotere geheel van een beschermd cultuurhistorisch landschap.
Vlaamse agentschappen dragen graag en steeds meer taken over aan gemeenten. Maar hebben de gemeenten wel die kennis in huis? Hebben jonge groenkenners zoals biologen, bio-ingenieurs, groenmanagers, landschapsarchitecten en bij uitbreiding architecten en stedenbouwkundigen die tewerkgesteld zijn in studiebureaus genoeg weet van de cultuurhistoriek die aan groenelementen toe te kennen valt? Kennen ze de betekenis van hagen rond weiden of oude groentetuinen, treurbomen nabij een voormalige watermolen, kronkelige haagbeuken op een aarden wal in een bos enz.? Wandelen ze er aan voorbij? Of zien zij wel redenen om enkele van de dertien erfgoedwaarden [1] of vijf aanvullende selectiecriteria [2] toe te wijzen, zodat er toch op z’n minst sprake is van opname in de inventaris? Hebben erfgoeddeskundigen evenveel kennis van groen erfgoed als van gebouwenerfgoed zoals kathedralen, pakhuizen en beluiken?
Postgraduaat
Hogeschool PXL start met een postgraduaat ‘Groen erfgoed’. Dat postgraduaat wil professionele bachelors of masters een aanvullende opleiding van een jaar aanbieden in de vorm van vier lesmodules en een eindwerkmodule. De lessen zullen deels fysiek deels hybride (online en fysiek) plaatsvinden in Hasselt en Diepenbeek, binnen het nieuw opgerichte PXL-NeXT. De opleiding start begin oktober 2023 met een wekelijkse avondles op donderdag. Daarnaast zullen vier zaterdagexcursies de kans geven om good practices te zien en te begrijpen, en om te leren van eerdere projecten. Interessant voor afstuderende-maar-nog-hongerig-naar-meerstudenten: het postgraduaat telt 27 studiepunten. Dat is net genoeg om nog écht student te zijn, maar toch ook al deeltijds van het werkveld te proeven als jobstudent.
Het postgraduaat is niet enkel op kennis gericht maar ook op oplossingen, in de vorm van beheer en herbestemmingen. Dit past perfect onder het engagement van de Verenigde Naties, die via de ‘Sustainable Development Goals’ (SDG’s) inspanningen voor bescherming en veiligstelling van cultureel en natuurlijk erfgoed willen verhogen. [3] Toch zullen we in de opleiding niet enkel onze projecten rond bestaand groen erfgoed achteraf toetsen aan de SDG’s (= passieve duurzaamheid). We zullen ook actief inzetten op de creatie van nieuw groen erfgoed; ook hiervoor vertrekken we vanuit de SDG’s (actieve duurzaamheid). De toegang tot groen voor iedereen is een doelstelling die we niet enkel bereiken door te behouden wat we hebben, maar ook door er flink in uit te breiden. Dat is niet alleen de taak van de natuurorganisaties of van het Agentschap Natuur en Bos, maar ook (en misschien wel vooral) de taak van steden en gemeenten die de leefbaarheid in de woonkernen kunnen doen toenemen. Zij kunnen dit door nu het groen te voorzien dat ze begeleiden tot aan of na hun puberteit om het dan als erfenis te schenken aan de volgende generatie. Om bij de volgende generatie respect af te dwingen, en bomen en ander groen erfgoed ook eens de spreekwoordelijke eeuweling te laten worden – in deze context is dat 600 jaar – hebben we best maximaal kennis en inzicht in huis om duurzaam groen te garanderen.
Meer info?
Website: www.pxl-next.be/opleidingen/groen-erfgoed
Contactpersoon: Kathleen De Clercq (kathleen.declercq@pxl.be)
Beschik je nog niet over de nodige basiskennis om je als groendeskundige te profileren, dan kan je bij Hogeschool PXL (departement PXL-Green & Tech) ook terecht voor een professionele bachelor in de agro- en biotechnologie, afstudeerrichting groenmanagement (zowel in regulier als in afstandsonderwijs).
Website: www.pxl.be/groenmanagement
Contactpersoon: Tony Remans (tony.remans@pxl.be; opleidingshoofd) of Kathleen De Clercq (kathleen.declercq@pxl.be)
[1] Erfgoedwaarden zijn de archeologische, architecturale, artistieke, culturele, esthetische, historische, industrieel-archeologische, technische, ruimtelijkstructurerende, sociale, stedenbouwkundige, volkskundige of wetenschappelijke waarde.
[2] Aanvullende selectiecriteria zijn zeldzaamheid, authenticiteit, representativiteit, ensemblewaarde en contextwaarde.
[3] Sustainable Development Goal 11 (Duurzame steden en gemeenschappen) beschrijft het in de vierde target als volgt: ‘de inspanningen verhogen om het culturele en natuurlijke erfgoed van de wereld te beschermen en veilig te stellen’. (https://www.sdgs.be/nl/sdgs/11-duurzame-steden-en-gemeenschappen)
