In het noodopvangcentrum van Leopoldsburg gaf het Rode Kruis onlangs de kans aan buitenstaanders om de leefwereld van vluchtelingen binnen te stappen. Dat gebeurde op initiatief van de Bond Zonder Naam. Behalve een rondleiding door de leefwereld van de bewoners kregen buurtbewoners ook de kans om met enkele vluchtelingen in dialoog te treden. Een gouden kans om te praten mét vluchtelingen, en niet over.
Eén voor één komen ze binnengewandeld en scannen ze hun bewonerspasje aan het onthaal. Een glimlach op het gezicht, niet gemakkelijk gezien de situatie waarin ze zich bevinden. Op 31 oktober sluit het noodopvangcentrum van Leopoldsburg. Het zal er dan ongeveer één jaar hebben gestaan. De uitstroom is dan ook volop bezig: hoewel het centrum een capaciteit van 500 bewoners heeft, leven er nu nog zo’n 145 vluchtelingen. In totaal zijn er 746 bewoners geweest. ‘In het begin kwamen er alleen al bij ons in Leopoldsburg elke dag bussen met 50 personen aan. Op een bepaald moment konden beddenfabrikanten in België zelfs niet meer volgen met produceren. De nood aan goederen was dus zeker toen erg hoog. Je kunt je voorstellen dat het een hectische periode was voor ons’, klinkt het bij de medewerkers van het centrum. Maar om een open deur in te trappen: ook voor de bewoners zelf is het hectisch. Een deel van de 746 vluchtelingen blijft definitief in België, een deel voorlopig, een minder groot gedeelte moet door het Dublin-verdrag terug naar het land waar ze voor het eerst getraceerd werden, en een klein gedeelte wordt geweigerd.
Opvallend: er is ook nog een grote groep onder de asielzoekers die nog van niks afweet. Zij moeten nog één van de twee interviews bij de dienst Vreemdelingenzaken afleggen; daarna kennen ze hun verdict. Wat wel vastligt, is dat heel wat asielzoekers verhuizen van het ene naar het andere asielcentrum. Ook bewoners van Moorslede maken zich klaar voor een nieuw centrum, waarna de opvangplaats van Leopoldsburg volledig sluit op 31 oktober. Alle units worden opgeruimd.
Wel positief – zelfs historisch – is dat afgelopen jaar geen enkele vluchteling geweigerd werd in België. Iedereen heeft een plaats gekregen, al ging het soms om een geïmproviseerd plaatsje.
Zakgeld
Leven in een asielcentrum is allesbehalve gemakkelijk. Met vier op één kamer, waaronder vaak twee koppels die elkaar niet kennen, of het feit dat wie minder dan 4 maanden in België verblijft, niet mag werken. Ook zijn er de menings- en cultuurverschillen en de moeilijke financiële toestand voor een vluchteling. Een harde noot om te kraken voor de begeleiders van het Rode Kruis. Toch slagen ze erin.
Naast de basisbehoeften als eten en verblijf, krijgen bewoners ook de kans deel te nemen aan activiteiten en worden ze zoveel mogelijk ingeschakeld om te helpen in het centrum. Zo was er een vluchteling met een universitair diploma Frans die lessen gaf aan andere bewoners. Ook stimuleren de begeleiders deelname aan Nederlandse lessen en helpen ze kinderen met het vinden van een school. Er is zelfs een kapsalon waar de bewoners elkaars haren kunnen knippen.
Asielzoekers krijgen ook wekelijks zakgeld. Volwassenen en schoolgaande kinderen boven de 12 jaar krijgen 7,40 euro per week en kinderen onder de 12 jaar en niet-schoolgaande kinderen krijgen 4,50 euro per week. Die bedragen zijn wettelijk vastgelegd. Wie meehelpt in het klussensysteem van het centrum, kan een extra centje bijverdienen. Verder zijn er samenwerkingsverbanden met winkels zoals ‘t Kapstokske, waar buurtbewoners kleren kunnen binnenbrengen zodat de asielzoekers ze kunnen kopen voor zeer lage prijzen. Maar hét allerbelangrijkste zijn de gesprekken met de asielzoekers. Hoewel de begeleiders afgesproken hebben een gezonde, maar niet al te gemoedelijke band met de bewoners te onderhouden, staan ze altijd klaar voor een gesprek. Ook bij psychische problemen proberen de begeleiders te helpen, en wordt de persoon eventueel doorgestuurd voor verdere psychologische hulp.
Talenten
De begeleiders organiseren sportactiviteiten, maar stimuleren ook de beoefening van sporten bij een vereniging. Sport blijkt populair te zijn onder de bewoners. Zo werd een voormalige Leopoldburgse asielzoeker Limburgs kampioen karate en is een huidige bewoner een uitstekend danser. Om lid te worden van een sportvereniging is er echter geld nodig. Ook hier heeft het centrum een beperkt budget van de overheid voor gekregen.
Wat enkele bezoekers zich hardop afvragen, is wie dit alles heeft betaald. De activiteiten, de externe cateraar die het eten verzorgt, de elektriciteit, sanitair, internet, … Het Rode Kruis werkt voor de opvang van vluchtelingen in opdracht van de overheid. Zo is er telkens een terugbetaling voor de geleverde kosten aan het Rode Kruis. Er is wel een plafondbedrag: de hulporganisatie krijgt 40 euro per dag per opvangplaats, met uitzondering van medische kosten. Daarnaast zijn er enkele privéfirma’s zoals Refugee-Assist, die geholpen hebben bij het helpen betalen van de basisbehoeften voor asielzoekers.
Negatieve reacties
De vluchtelingencrisis lokte ook in België een storm aan negatieve reacties uit. Heel wat Belgen voelden zich bedreigd door nieuwe, ‘vreemde’ bewoners. Gitta Weytjens, aangesteld als integratiemedewerker, vertelt echter een ander verhaal. Zij hoort enkel positieve reacties uit de buurt. ‘Er zijn mensen die vinden dat het nu op deze plek net veiliger is dan ervoor, toen deze plaats beschouwd werd als de plaats voor heel wat ouders om hun kinderen te leren rijden en het gebouw ook al werd gebruikt als jeugdcentrum.’
Het Rode Kruis vindt het belangrijk in dialoog te treden met de bevolking en goede informatie te geven aan de omwonenden van het opvangcentrum in Leopoldsburg. Daarnaast heeft de organisatie stappen ondernomen om de veiligheid te garanderen. Zo komt er een drietal keer per week een wijkagent langs in het centrum om te kijken of alles rustig verloopt. Ook bestaat het team van het Rode Kruis uit voldoende leden en vrijwilligers. Zo zijn er elke nacht 4 medewerkers permanent aanwezig.
In een gezamenlijke ruimte van medewerkers van het Rode Kruis, centraal gelegen binnen het opvangcentrum, houden de medewerkers een oogje in het zeil. In geval van vechtpartijen volgen er straffen. Er zijn verschillende gradaties. Eerst wordt er in gesprek gegaan en nog eens herhaald dat het vertoonde gedrag niet door de beugel kan. Vervolgens kan er een schriftelijke waarschuwing volgen en wordt er opnieuw in dialoog getreden. Bij meerdere herhalingen van agressief gedrag kan de persoon getransfereerd worden naar een ander centrum en wordt hij zo uit zijn bekende omgeving gehaald of kan hij zelfs tijdelijk uitgesloten worden van opvang in België. Al zijn waarschuwingen meestal voldoende, volgens de begeleiders. Ze vertellen dat conflicten meestal ontstaan als ze te maken krijgen met een te groot percentage bewoners uit een gering aantal bevolkingsgroepen: de kans op ruzie is groter als er 2 bevolkingsgroepen zijn, dan als er tussen de 30 en 35 nationaliteiten verblijven.
Veel angsten
De reacties van de bezoekers aan het opvangcentrum in Leopoldsburg laten niets aan de verbeelding over. ‘Het evenement in Leopoldsburg vond ik erg indrukwekkend’, klinkt het bij een bezoekster. ‘Ik merkte dat die mensen met veel angsten zitten over de vraag of ze al dan niet kunnen blijven of niet. Het duurt gemakkelijk tien tot vijftien maanden voor ze weten waar ze aan toe zijn. De nieuwkomers omschreven hun situatie zelf als mentaal zeer zwaar, omdat ze niet weten of ze hier een toekomst kunnen uitbouwen of hoe het met hun achtergebleven familie is. Verschillenden onder hen zijn ook hoogopgeleid, maar hun diploma is hier niks waard. Ze moeten helemaal opnieuw beginnen.’ Deze bezoeker past alvast toe waar Bond Zonder Naam zo hard naar streeft: ‘Praat eens mét vluchtelingen, niet over!’…
Lars Aussems (student journalistiek; begeleidende PXL-lector: Eric Pompen)
PXL eXperts biedt een forum aan PXL-studenten journalistiek om hun journalistieke expertise te delen. Dit artikel kadert binnen die visie.
Lees ook de twee andere artikels in dit reeksje over vluchtelingen in België:
‘Beter communiceren zorgt voor een betere samenleving’
