In de reeks SuperScript belichten we knappe bachelorproeven van onze PXL-‘junior-collega’s’. Deel 5: Raven Onzea, professionele bachelor groenmanagement, over de afbraak van dode reeën in de natuur en de meerwaarde daarvan voor de biologische kringloop.
Het nut van grote dode dieren in ons ecosysteem
Raven Onzea studeerde in juli 2019 af als bachelor groenmanagement aan Hogeschool PXL en heeft een passie voor ecologisch onderzoek. Als onderdeel van zijn bachelorproef onderzocht hij in samenwerking met het Instituut voor Natuur- en Bosonderzoek (INBO) welke beestjes er zoal krioelen op een reekadaver. Raven geeft tekst en uitleg over de noodzaak van grote kadavers voor de biologische kringloop.
PXL eXperts: Waarom zijn dode dieren zo belangrijk?
Raven Onzea: Net als dood hout zijn dode dieren een belangrijk onderdeel van de natuurlijke kringloop. In Vlaanderen ontbreekt deze schakel gedeeltelijk. Kadavers van grote dieren, zoals koeien, paarden, everzwijnen en reeën, worden uit de natuur weggehaald. Hierdoor verdwijnen ook alle stoffen die ze tijdens hun leven opgenomen hebben, zoals calcium en natrium. Eigenlijk is een kadaver een uitgebreid buffet voor grote dieren zoals everzwijnen, vossen en buizerds, maar ook voor insecten en andere kleine dieren. (N.v.d.r. meer duiding vind je hier.)
Ik had vóór dit onderzoek nooit gedacht dat een dood dier het ecosysteem waarin het zich bevindt – alle levende organismen, de omgeving en hun wisselwerking – op zoveel vlakken stimuleert. Zeker de vérstrekkende directe en indirecte invloed van de stoffen die vrijkomen tijdens de afbraak op planten, zoogdieren en insecten in arme zure gebieden had ik onderschat. Zo is de natrium die vrijkomt bij een dood dier belangrijk voor de voortplanting van vlinders.
Eigenlijk is een kadaver een uitgebreid buffet voor grote dieren zoals everzwijnen, vossen en buizerds, maar ook voor insecten en andere kleine dieren
PXL eXperts: Hoe verliep je onderzoek?
Raven Onzea: Van 8 maart tot 3 mei 2019 bestudeerde ik twee reekadavers in natuurgebied Averbode Bos en Heide, beheerd door Natuurpunt vzw. Ik vond hier verschillende ongewervelde dieren, zoals vliegen, kevers, spinnen, vlinders, hommels en wel 610 aaskevers van maar liefst negen verschillende soorten. De aaskeversoort die het meeste voorkwam was de rimpelige aaskever.
PXL eXperts: Verspreiden grote dode dieren geen ziektes?
Raven Onzea: Nee, daar hoef je je geen zorgen over te maken. Als je grote kadavers in de natuur laat liggen, is het gezondheidsrisico voor de mens of de veestapel verwaarlaasboor klein.
PXL eXperts: Wat wilde je met je onderzoek bereiken?
Raven Onzea: Wel, ik hoop dat de afbraak van grotere dieren in de natuur door mijn onderzoek meer aandacht krijgt. We kunnen op verschillende manieren actie ondernemen om terug meer dood dierlijk materiaal in natuurgebieden te krijgen. De eenvoudigste manier is grazers in natuurgebieden, zoals runderen en paarden, na hun dood ter plaatse te laten liggen. Verder kunnen we ook aangereden wild, geschoten wild of delen ervan die wij niet opeten, en slachtafval op open plekken in de natuur leggen.
In de huidige wetgeving worden runderen en paarden in natuurgebieden nog steeds beschouwd als landbouwdieren, hoewel hun situatie en leven erg verschilt van die van echte landbouwdieren. Kadavers van landbouwdieren en slachtafval moeten volgens strikte procedures behandeld worden. Als een landbouwdier sterft, moet het kadaver onmiddellijk naar een destructiebedrijf: dat is een verlies voor de natuur en extra kosten voor de overheid, die betaalt voor de ophaling. Via nieuwe overeenkomsten met de bevoegde overheden, de Openbare Vlaamse AfvalMaatschappij (OVAM) en de federale overheidsdienst Volksgezondheid, kan de huidige aanpak zeker verbeterd worden. In Nederland zorgde zo’n overeenkomst er bijvoorbeeld voor dat de runderen en paarden in de Oostvaardersplassen en de Veluwe erkend werden als wilde dieren. Sindsdien blijven de grazers na hun dood liggen en wordt de natuurlijke kringloop gesloten.
Door dode runderen en paarden te laten liggen, sparen we geld uit en stimuleren we de lokale biodiversiteit. Meer aas in natuurgebieden trekt op termijn bijvoorbeeld majestueuze aaseters aan zoals arenden, wouwen en gieren. Het zou toch fantastisch zijn om die dieren weer bij ons te mogen verwelkomen?
PXL eXperts: We hopen het samen met jou en hopen ook dat je boodschap gehoord wordt. Bedankt voor dit gesprek.
Raven Onzea (2019). Verkennend onderzoek naar aaskevers op reekadavers in bos en heide. Diepenbeek: PXL, bachelorproef Agro- en biotechnologie: groenmanagement. Promotoren: Jan Van Uytvanck (INBO), Sigi Berwaers (PXL).
Contact: raven.onzea@outlook.com
De bachelorscriptie van Raven is een van de vijf op de shortlist van de Bachelorprijs, een prijs van Vlaamse Scriptieprijs vzw voor de beste scriptie van een bachelorstudent(e).
